Orqaga
Glossariyga qaytish

Turkiston Byurosi (Turkbyuro)

Turkiston Byurosi (Turkbyuro) — 1920-yil iyulda RKP(b) MK tomonidan tashkil qilinib, Turkistonga yuborilgan byuro. U Markazning Turkistondagi ishonchli “mafkuraviy idorasi” boʻlib, Turkiston, Buxoro, Xorazm respublikalarida bolsheviklar tashkil qilgan kompartiyaga gʻoyaviy-tashkiliy jihatdan yordam berishi kerak edi. Aslida, Turkbyuroning tashkil qilinishiga Oʻrta Osiyo respublikalaridagi istiqlolchilik harakatining kuchayib borishi, TASSR, BXSR, XXSRdagi bir qator rahbar kadrlarning milliy manfaatlarini qatʼiylik bilan himoya qilishi, respublikalarda“sovetlashtirish” jarayonining jadallik bilan amalga oshmayotganligi va eng asosiysi, Markazning Oʻrta Osiyo respublikalaridagi mahalliy rahbar kadrlarga ishonmasligi sabab boʻlgan edi. Turkbyuro Markazning gʻoyaviy-siyosiy taʼsirini kuchaytirish maqsadida partiya sallarini muntazam ravishda “yot-unsurlar”dan tozalab turdi. Milliy rahbar kadrlarning gʻoyaviy sofligini nazorat qildi. Bu vazifani amalga oshirish uchun Markaz Turkistonga muntazam ravishda tajribali bolsheviklarni yuborib turdi. Birgina 1921-yil RKP(b) MK Turkbyuro ixtiyoriga 354 kommunist-emissarlarini yuborgan edi. Ular Turkiston, Buxoro, Xorazm respublikalarida masʼul lavozimlarda ishladi. Oʻrta Osiyoning shart-sharoitlarini, urf-odatlari va xususiyatlarini bilmagan bu emissarlar zoʻravonlik bilan hokimiyat organlarida hukmronlik qildi. Turkbyuro raislari: G.Y. Sokolnikov (1920–1921), Y. E. Rudztak (1921-yil mart-oktyabr), A. A. Ioffe (1921-yiloktyabr-dekabr), S. I. Gusev (1921–1922). 1922-yil mayda RKP(b) MKning Turkbyurosi — RKP(b) MKning OʻrtaOsiyo byurosi (Sredazbyuro)ga aylantirildi. Unga turkbyuroning zimmasidagi barcha vazifalar yuklandi, shu bilan birga uning gʻoyaviy-siyosiy taʼsir doirasi yanada kengaydi. Oʻrta Osiyodagi milliy-hududiy chegaralanish, zoʻravonlik bilan oʻtkazilgan jamoalashtirish, sunʼiy sanoatlashtirish, Oʻzbekistonni xomashyo bazasiga aylantirish, mulkdorlarni sinf sifatida tugatish Sredazbyuroning faol ishtirokida uning gʻoyaviy rahnamoligida amalga oshirildi. Oʻrta Osiyo respublikalaridagi barcha gʻoyaviy-siyosiy tadbirlar, oʻzgarishlar Sredazbyuroning ruxsati va uning rahbarligida qilindi. Turkbyuro va Sredazbyuro markazning Oʻrta Osiyo respublikalari ustidan nazorat qiluvchi maxsus boshqaruv organi edi. Oʻrta Osiyo respublikalari bu tashkilotga soʻzsiz boʻysunishga majbur edi. Turkbyuro va sredazbyuro Turkiston ASSR, Oʻzbekiston SSRʼdagi faoliyati davomida mahalliy xalq ongiga unga yot boʻlgan kommunistik gʻoyani singdirish bilan bir qatorda milliy rahbar kadrlarga, milliy ziyolilarga nisbatan koʻplab quvgʻinlar va qatagʻonlar uyushtirdi. Ularning milliy madaniyati, islom dini va qadriyatlarini oyoqosti qilinishida “bosh-qosh” boʻldi. 1934-yil 2-oktyabrda SSSR XKSva VKP(b) MKning qarori bilan Sredazbyuro faoliyati tugatildi.

Menyu

  • Hodisalar Tarixiy hodisa va biografiyalar xronologiyasi.
  • To‘plamlar Turli mavzular bo‘yicha maqolalar to‘plami.
  • Glossariy Turli tarixiy terminlar to‘plami.
David
Mikelanjelo

Yuqori Uygʻonish davri haykaltaroshi Mikelanjelo Buonarroti tomonidan yasalgan marmar haykal. U ilk marta 1504-yil 8-iyunda Italiyaning Florensiya shahri Piazza della Signoria maydonida jamoatchilikka taqdim etilgan.
David Mikelanjelo
Yuliy Sezar
Mil. av. 100–44-yillar

Birinchi triumvirat aʼzosi boʻlgan Sezar Rim armiyasiga Galliya urushida boshchilik qiladi. Soʻngra fuqarolar urushi davrida oʻzining siyosiy raqibi boʻlgan Pompeyni magʻlub etadi va miloddan avvalgi 49-yildan 44-yilgacha, uning joniga qasd qilingunga qadar Rimni diktator sifatida boshqaradi.

Sezarning keyingi tarjimayi holini yoritib bergan Svetoniy va Plutarx asarlari asosiy manbalardir. Koʻpgina tarixchilar Sezarni tarixdagi eng buyuk harbiy rahbarlardan biri deb hisoblaydi. Keyinchalik uning taxallusi “imperator” soʻzining sinonimi sifatida qabul qilindi: “Sezar” unvoni butun Rim imperiyasida qoʻllanilgan. Bu esa keyinchalik nemischa “Kaiser” va ruscha “sar” soʻzlari kelib chiqishiga turtki boʻldi.
David Mikelanjelo
Galiley teleskopi

1609-yilda italiyalik astronom, matematik, fizik va mutafakkir Galileo Galiley uch marta kattalashtirib koʻrsatadigan qurilmani yaratdi va yulduzlarni oʻrganish uchun uni osmonga qaratdi. Shunday qilib, bu qurilma teleskopga aylandi.

Galiley teleskopi bu — refraktor bilan ishlaydigan optik teleskopning bir turi boʻlib, linzalar tizimidagi yorugʻlik nurlarining sinishiga asoslanadi. 1611-yilda Kepler teleskop okulyaridagi sochuvchi linzani yigʻuvchi linza bilan almashtirish taklifini kiritdi. U ajraladigan nurlar yoʻnalishini — obyektiv (F) bilan parallel nurga qaratilganidan soʻng oʻzgartirdi.

Bunday oʻzgarish teleskopning koʻrish maydonini kengaytirdi, yaʼni osmonning katta qismini qoplab olishga imkon berdi. Lekin u teskari tasvirni uzatdi. Kepler teleskopidan foydalangan astronomlar “teskari dunyoni” kuzatishga odatlanib qoldi.
David Mikelanjelo
Nil Armstrong
1930 — 2012

U 1969-yil iyul oyida Oy tomon yoʻlga chiqqan “Apollon-11” kosmik kemasi ekipajini boshqardi. Ularning asosiy vazifasi oyni zabt etish edi. Armstrong va uning sherigi Baz Oldrin 2 soat 31 daqiqa va 40 soniya davomida oy yuzasida boʻlishdi.

AQSh “Apollon-11” loyihasi uchun 25 milliard dollar sarfladi. Bugungi qiymatda esa bu miqdor 150 millarddan oshgan boʻlardi — mana bu haqiqiy investitsiya. Qiziqarli faktlardan biri, Armstrongning yurak urushi “Apollon-11” uchirilishi paytida daqiqasiga 110 marotaba yetgan. Oyga qoʻnganda esa bu koʻrsatkich daqiqasiga 150 taga koʻtarilgan.
David Mikelanjelo