© 2023

Sosoniylar va Vizantiya oʻrtasidagi ziddiyat
540–632-yillar

Sosoniylar va Vizantiya oʻrtasidagi ziddiyat

Sosoniylar imperiyasi

540–yilda Sosoniylar shohi Xusrav I (Anushirvon) Suriyaga bostirib kiradi, uning ortidagi Shimoliy Mesopotamiyadagi ko'plab qalʼalar vizantiyaliklar qoʻli ostida qolgan boʻlsa-da, Antioxni egallaydi. Koʻplab murosasiz janglardan soʻng 592–yilda tinchlik oʻrnatildi. Vizantiya imperiyasi bilan boʻlgan jang 10 yildan soʻng yana boshlandi, bu safar urush Xusravning vorisi — Hormizd IV nazorati ostida davom etardi. 591–yilga kelibgina taxtdan agʻdarilib, Vizantiya hududiga qochib ketgan Xusrav II’ni sosoniylar taxtiga qaytishiga koʻmaklashish evaziga shimoliy Mesopotamiya yana vizantiyaliklar qoʻliga oʻtadi. 602–yilda Xusravning valineʼmati, Vizantiya imperatori Morisning oʻldirilishi hamda Fokuning hukumatni tortib olishi orqali Xusrav II Sosoniylar mulkini kengaytirish va Morisdan qasos olish uchun oltin imkoniyatlarni koʻra oldi. Fors qoʻshini butun shimoliy Mesopotamiyani, Suriya, Falastin, Misr va Onadoʻlini bosib oldi. 615–yilga kelib, sosoniylar qoʻshini Konstantinopolning roʻparasidagi Kalsedonda edi. Vizantiyaning yangi imperatori Gerakliy hukumatga kelganidan soʻng vaziyat tubdan oʻzgardi, u 623–624-yillarda dushman hududining qoq yuragiga dadil ekspeditsiya uyushtirib, Midiyadagi sosoniylarni tor-mor etadi.

Gerakliy 627–628-yillarda Ktesifon tomon ilgarilagan edi, ammo Dastagird shahridagi shoh saroylarini talon-taroj qilib, ortga chekindi.

Xusrav II’ning vafotidan soʻng Mesopotomiya nafaqat janglarda, balki Dajla va Frot daryolarining toshqini, keng tarqalgan vabo hamda Sosoniy hukmdorlarining tezkor izchilligi tufayli ham vayron boʻldi, bu esa tartibsizlikni keltirib chiqardi. Nihoyat 632–yildan soʻng oxirgi shoh Yazdigard III tomonidan tartib tiklandi, ammo keyingi yilda musulmon arablarning kengayishi boshlandi va bir necha yil o'tgach, Sosoniylar imperiyasining tugashi boshlandi.